In deze vaste rubriek proberen we telkens uitleg te geven over begrippen, gebruiken of rituelen die in de kerk als instituut of kerkgebouwen nog steeds van toepassing zijn of vanuit het verleden hun sporen nagelaten hebben.
Dit keer staan we stil bij taken en functies binnen de kerk. Wat is bijvoorbeeld het verschil tussen een ‘pastoor’ en ‘pastor’?
Omdat een bisschop ( de hoogste rang binnen een bisdom) niet overal tegelijk kan zijn, is het bisdom verdeeld in parochies, waaraan een priester ( de pastoor) verbonden is. De pastoor is de eigen herder/leider van een parochie. In elke parochie kan meer één pastoor zijn, ook al is de parochie verdeeld in parochiekernen ( zoals de Pater Damiaanparochie). De pastoor kan ook niet overal tegelijk zijn en heeft daarom een pastoraal team om zich heen. In dat team kunnen naast de priester, ook diakens en pastoraal werkers zitting hebben. Omdat er in de weekends meerdere vieringen tegelijkertijd plaats vinden, gaan de leden van het pastoraal team voor in vieringen. Komt men dan nog voorgangers tekort, dan worden vrijwilligers, die daarvoor geschoold zijn en een opdracht hebben ontvangen, ingeschakeld. We spreken dan van leden van een liturgische werkgroep.
Een diaken is een theologisch geschoolde man, die zich (vooral vroeger) voorbereidde op het ambt van priester. Het woord diaken is afgeleid van ‘diaconie’ dat ‘dienst aan de samenleving’ betekent. Een diaken mag zelf geen eucharistievieringen leiden ( dat is enkel toevertrouwd aan priesters) maar mag wel voorgaan in vieringen van Woord en Communie. Ook staat hij in eucharistievieringen de priester bij, door het lezen van het Evangelie, mag hij preken houden en assisteert hij aan het altaar. Hij mag de heilige Communie uitdelen, dient dopen toe en mag voorgaan in huwelijksvieringen en uitvaarten. Hij is altijd herkenbaar aan zijn liturgische kleding: de diaken draagt een albe ( wit kleed) met een stola over de linkerschouder. Diakens mogen gehuwd zijn, evenals leden van het pastorale team, met uitzondering van de priester.
Een pastor ( pastoraal werker) kennen we sinds het Tweede Vaticaans Concilie als beroepskracht binnen het pastoraat. Ze ( zowel mannen als vrouwen) hebben een theologische en pastorale vorming gehad en ontvangen van de bisschop een zending. In liturgische vieringen waarin ze mogen voorgaan, dragen ze meestal een liturgisch gewaad of albe met een insigne in de liturgische kleur of een kruisje.
Een acoliet ( afgeleid van het Griekse akolouthus – volger) ondersteunt de priester of diaken tijdens de dienst. Hij mag de heilige Communie uitreiken, zelfs bij mensen thuis en ook de Eucharistie ter verering uitstellen. De officiële aanstelling tot acoliet door de bisschop is vaak een voorbereidende stap geweest op weg naar diaconaat en priesterschap. Meestal draagt een acoliet een albe of toog met superplie. Een misdienaar kan acoliet worden nadat men een aantal jaren deze taak heeft vervuld; vaak is sprake van een minimumleeftijd van 15 jaar.
Een lector (lezer) is vooral belast met het lezen van Bijbellezingen ( epistel) en voorbede. In 1972 ging men er nog van uit dat enkel mannen deze dienst konden en mochten verrichten, maar gaandeweg dienden zich ook vrouwen aan. In onze streken draagt de lector/lectrice geen eigen liturgische kleding. Vaak zit men op het liturgisch centrum (priesterkoor) of in sommige gevallen komt de persoon uit de kerkbank om zijn taak uit te voeren.
Bronvermelding: ‘in taal en teken’ liturgie in de katholieke kerk, Han Akkermans, Roosendaal 2015.
Wetenswaardig:
In onze parochie H. Pater Damiaan is priester Fons van Hees als pastoor aangesteld; Jeanine Heezemans, Wiel Hacking, Bernard van Lamoen zijn pastoraal werkers (pastores). Egbert Bornhijm is diaken, maar maakt geen deel uit van het pastoraal team in het samenwerkingsverband ‘Boven de Schelde’. Hij gaat wel als voorganger voor in diensten, omdat hij deel uitmaakt van het vicariaat Middelburg, waar vicaris/pastoor Paul Verbeek leiding geeft. Momenteel geeft vicaris Verbeek ook leiding aan het vicariaat Breda en heeft hij diaken Bornhijm belast met taken in het vicariaat Middelburg.